Ból palca – co oznacza i jak można go leczyć. 

Ból palca dłoni to dolegliwość, która może mieć różnorodne przyczyny – od urazów mechanicznych, przez stany zapalne, aż po problemy neurologiczne. Jednym z najczęstszych schorzeń, które wpływają na funkcjonowanie palców, jest tzw. palec przeskakujący, zwany także strzelającym lub zatrzaskującym. Objawia się on bólem, trudnością w prostowaniu palca oraz charakterystycznym „przeskakiwaniem” w trakcie ruchu. Choć przyczyna tej dolegliwości leży zazwyczaj w przeciążeniu lub zapaleniu ścięgien, może ona rozwijać się również na skutek powtarzających się mikrourazów. W niniejszym artykule przybliżymy mechanizm powstawania tego schorzenia oraz nowoczesne i skuteczne metody leczenia. Dowiesz się, jak rozpoznać palec przeskakujący i jakie kroki podjąć, aby skutecznie wrócić do pełnej sprawności.

Jakie mogą być przyczyny palca strzelającego (palca przeskakującego lub zatrzaskującego)?

Palec strzelający, znany również jako palec przeskakujący (ang. trigger finger), powstaje w wyniku zaburzeń funkcjonowania pochewki ścięgna oraz samego ścięgna odpowiedzialnego za zginanie palca. Główne przyczyny tej dolegliwości:

1. Przeciążenie i mikrourazy

Powtarzające się ruchy zginania palca, szczególnie podczas intensywnych prac manualnych (np. pisanie, praca z narzędziami, gra na instrumentach muzycznych), mogą prowadzić do przeciążenia ścięgien. W efekcie dochodzi do mikrourazów i zapalenia, co zwiększa tarcie między ścięgnem a pochewką.

2. Zapalenie pochewki ścięgna

Wskutek przeciążenia lub urazu może dojść do stanu zapalnego pochewki ścięgna, czyli struktury otaczającej ścięgno. Zapalenie powoduje jej obrzęk i pogrubienie, co utrudnia swobodny przesuw ścięgna podczas ruchu.

3. Tworzenie się guzka na ścięgnie

Przewlekłe zapalenie prowadzi do zmiany struktury ścięgna – często tworzy się na nim guzek. Guzek ten blokuje płynny ruch ścięgna przez zwężone wejście do pochewki, powodując charakterystyczne przeskakiwanie lub zablokowanie palca w zgięciu.

4. Czynniki ryzyka związane z chorobami współistniejącymi

• Cukrzyca – osoby z cukrzycą są bardziej narażone na rozwój tego schorzenia.
• Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – przewlekły stan zapalny stawów i ścięgien sprzyja powstawaniu zmian w ich strukturze.
• Choroby tarczycy – mogą wpływać na zmiany w tkankach ścięgnistych.

5. Wiek i płeć

Palec strzelający częściej występuje u osób w wieku 40–60 lat, a także u kobiet, zwłaszcza w okresie okołomenopauzalnym.

6. Wrodzone predyspozycje

W niektórych przypadkach palec strzelający występuje u dzieci jako wada wrodzona związana z nieprawidłową budową pochewki ścięgnistej.

Podsumowując, główną przyczyną palca strzelającego jest mechaniczne przeciążenie, które prowadzi do stanu zapalnego i zmian w strukturze ścięgna oraz jego pochewki. Rozpoznanie tej przyczyny pozwala na odpowiednie zaplanowanie leczenia.

Jakie są typowe oraz rzadziej występujące objawy, które odczuwa pacjent z palcem strzelającym?

Pacjent z palcem strzelającym zwykle odczuwa charakterystyczne „przeskakiwanie” lub blokowanie palca podczas ruchu, zwłaszcza przy jego prostowaniu lub zginaniu. Towarzyszy temu ból, zlokalizowany głównie u podstawy chorego palca, który może nasilać się przy dotyku lub podczas wykonywania precyzyjnych czynności. Typowym objawem jest także sztywność palca, szczególnie rano, kiedy pacjent ma trudności z rozpoczęciem ruchu po dłuższym bezruchu. W bardziej zaawansowanych przypadkach palec może pozostawać zablokowany w pozycji zgiętej, wymagając użycia drugiej ręki, aby go wyprostować. Obrzęk i tkliwość w okolicy pochewki ścięgnistej to kolejne częste dolegliwości, które pacjenci zauważają, zwłaszcza przy obciążeniu dłoni.

Nietypowe objawy mogą obejmować brak bólu mimo wyraźnego przeskakiwania palca, co zdarza się w początkowych stadiach choroby. U niektórych osób objawy mogą występować jednocześnie w kilku palcach, co jest szczególnie częste u pacjentów z cukrzycą lub chorobami reumatycznymi. Czasami pacjenci zgłaszają pieczenie lub mrowienie w chorej dłoni, wynikające z podrażnienia nerwów. Rzadziej dochodzi do ograniczenia zdolności chwytania, co objawia się trudnością w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak trzymanie przedmiotów czy pisanie. Choć sztywność zwykle jest najbardziej dokuczliwa rano, u niektórych pacjentów objawy mogą narastać wieczorem, po całym dniu intensywnego użytkowania dłoni.

Jaki obecnie obowiązuje standard diagnozowania palca strzelającego w światowej ortopedii?

Standard diagnozowania palca strzelającego opiera się głównie na dokładnym wywiadzie medycznym oraz badaniu ultrasonograficznym (USG). W większości przypadków nie ma potrzeby wykonywania bardziej zaawansowanych i droższych badań obrazowych, ponieważ charakterystyczne objawy są wystarczające do postawienia diagnozy.

1. Wywiad medyczny: Lekarz pyta o szczegóły dotyczące objawów, takie jak czas ich trwania, nasilenie, okoliczności, w których się pojawiają, oraz czy ból lub blokowanie palca wpływają na codzienne czynności. Ważne jest również ustalenie obecności czynników ryzyka, takich jak cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów czy wykonywanie powtarzalnych ruchów dłonią.
2. Badanie pacjenta: Podczas badania lekarz zwraca uwagę na:
   • Przeskakiwanie lub blokowanie palca podczas jego zginania i prostowania.
   • Ból i tkliwość w okolicy pochewki ścięgnistej, zwykle w pobliżu podstawy palca.
   • Ewentualny obrzęk lub wyczuwalny guzek wzdłuż przebiegu ścięgna.
   • Zakres ruchomości palca oraz obecność sztywności.
3. Testy funkcjonalne: Lekarz może poprosić pacjenta o wykonanie prostych ruchów dłonią, takich jak zaciskanie pięści czy prostowanie palców, aby ocenić przeskakiwanie i ewentualne blokady palca.
4. Badanie USG: obecnie przyjmuje się badanie USG jako standardowe do szybkiego potwierdzenia rozpoznania lekarskiego. USG pozwala ocenić stan pochewki ścięgnistej i ścięgna, uwidaczniając ewentualny stan zapalny lub obecność zgrubień.
5. Dodatkowe badania (rzadko): W wyjątkowych sytuacjach, np. przy podejrzeniu powiązania z innymi chorobami (cukrzyca, RZS), mogą być zlecane badania krwi w celu wykrycia markerów zapalnych lub cukru.

Podsumowując, rozpoznanie palca strzelającego opiera się na klasycznych objawach klinicznych i rzadko wymaga dodatkowych badań, co czyni proces szybkim i skutecznym. Do potwierdzenia rozpoznania stosuje się diagnostykę ultrasonograficzną (USG). 

Czy leczenie palca strzelającego wymaga przeprowadzenia zabiegu operacyjnego?

Ponad 95% pacjentów z tzw. palcem strzelającym nie wymaga leczenia operacyjnego chociaż do niedawna było ono standardem polskiej ortopedii. Obecnie, zgodnie ze światowym modelem leczenia tego schorzenia, proponujemy pacjentowi zupełnie inne podejście, zwane leczeniem sonochirurgicznym. Ten model leczenia spotyka się z bardzo dobrym przyjęciem przez pacjentów zmęczonych przewlekłymi dolegliwościami – z zadowoleniem przyjmują informację, że mogą pozbyć się swoich dolegliwości w ciągu 20 minut i to bez pobytu w szpitalu. 

W CRS Clinic leczenie palca strzelającego odbywa się  metodą małoinwazyjną zwaną sonochirurgią. Proces rozpoczyna się od konsultacji, podczas której lekarz, bazując na wywiadzie i badaniu USG, ocenia stan pochewki ścięgnistej i kwalifikuje pacjenta do zabiegu. Kluczowym elementem jest uwolnienie troczka ścięgna za pomocą cienkiej igły pod kontrolą ultrasonograficzną. Jest to tzw. zabieg microtomii sonochirurgicznej. 

Zabieg jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym, co minimalizuje dyskomfort i eliminuje konieczność nacięcia skóry. Dzięki temu jest praktycznie bezbolesny, a pacjent nie wymaga hospitalizacji ani  rekonwalescencji. Efekty są odczuwalne natychmiast po zabiegu, a pacjenci mogą wrócić do codziennych aktywności już następnego dnia. Taka metoda pozwala uniknąć inwazyjnych operacji i związanych z nimi powikłań, takich jak blizny czy ból pooperacyjny.

Podkreślenia wymaga fakt, że dzięki precyzyjnej kontroli USG zabieg jest nie tylko skuteczny, ale również bezpieczny. Dodatkowym atutem jest brak konieczności wykonywania dodatkowych badań przed procedurą, co przyspiesza proces leczenia i pozwala na szybką poprawę jakości życia pacjenta. Metoda ta jest rekomendowana szczególnie dla osób szukających nowoczesnych i efektywnych rozwiązań​.

W których palcach występuje najczęściej ból i objawy palca strzelającego? 

Palec strzelający (zwany też zatrzaskującym) może dotyczyć każdego palca dłoni, jednak najczęściej występuje w palcu serdecznym (czwarty palec) i kciuku. Schorzenie to może dotknąć również pozostałych palców, takich jak wskazujący, środkowy czy mały palec, ale zdarza się to rzadziej.

Niezależnie od lokalizacji objawów leczenie sonochirurgiczne, opisane powyżej, jest tak samo wysoko skuteczne.